Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Νικόλαος γεννήθηκε στὸ Μέτσοβο ἀπὸ εὐσεβεῖς γονεῖς. Νέος στὴν ἡλικία ἀναχώρησε γιὰ τὰ Τρίκαλα, ὅπου ἐργαζόταν ὡς ὑπάλληλος σὲ ἀρτοπωλεῖο. Ἐκεῖ μὲ δόλο τὸν ἐξαπάτησαν οἱ Τοῦρκοι καὶ ἀρνήθηκε τὴν πίστη του. Γρήγορα ὅμως συναισθάνθηκε τὸ ἁμάρτημα τῆς ἀποστασίας καὶ ἐπέστρεψε στὸ Μέτσοβο, ὅπου ζοῦσε αὐστηρὴ χριστιανικὴ ζωή. Κάποτε ἦλθε στὰ Τρίκαλα, γιὰ νὰ πουλήσει κάποια προϊόντα του καὶ κάποιος Τοῦρκος τὸν ἀναγνώρισε καὶ τὸν ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ τὸν προδώσει. Ὁ Νικόλαος, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσει τὴ σιωπή του, τοῦ παρέδωσε ὅλο τὸ φορτίο καὶ τοῦ ὑποσχέθηκε ὅτι κάθε χρόνο θὰ τοῦ φέρνει τὸ ἴδιο φορτίο. Μετανόησε ὅμως γι’ αὐτή του τὴν συμπεριφορά, ἐξομολογήθηκε σὲ κάποιο πνευματικὸ καὶ ἄρχισε νὰ ἐπιζητᾶ τὸ μαρτύριο. Γι’ αὐτὸ τὴν ἑπόμενη χρονιὰ ποὺ ἦλθε στὰ Τρίκαλα, δὲν ἔφερε στὸν Τοῦρκο τὸ φορτίο ποὺ εἶχε ὑποσχεθεῖ. Ὀργισμένος ὁ Τοῦρκος τὸν κατήγγειλε καὶ ὁ Νικόλαος ὁδηγήθηκε στὸν κριτή, ὅπου μὲ θάρρος καὶ σθένος ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸν Χριστό. Ὅταν ὁ κριτὴς κατάλαβε ὅτι οὔτε μὲ κολακεῖες, οὔτε μὲ ἀπειλὲς μποροῦσε νὰ τὸν μεταπείσει, διέταξε νὰ βασανισθεῖ σκληρὰ καὶ νὰ τὸν ρίξουν στὴν φυλακή, ὅπου καρτερικὰ ὑπέμεινε τὸ μαρτύριο τῆς πείνας καὶ τῆς δίψας. Ὅταν γιὰ δεύτερη φορὰ ὁδηγήθηκε στὴν ἀνάκριση, ἀποδείχθηκε ἀσάλευτος στὴν πίστη. Τότε οἱ Τοῦρκοι ὀργισμένοι τὸν ἔκαψαν ζωντανὸ τὸ 1617. Τὴν τίμια κάρα τοῦ Νεομάρτυρος ἀγόρασε ἀντὶ μεγάλης ἀμοιβῆς κάποιος Χριστιανὸς κεραμέας καὶ τὴν δώρισε μετὰ ἀπὸ χρόνια στὴν ἱερὰ μονὴ Βαρλαὰμ Μετεώρων.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τοῦ Μετσόβου τὸν γόνον καὶ Τρικκάλων τὸ καύχημα, καὶ τῶν πάλαι Μαρτύρων, μιμητὴν καὶ ὁμότροπον, Νικόλαον τιμήσωμεν πιστοί, τὸν νέον τοῦ Σωτῆρος Ἀθλητήν, ὡς λυτρούμενον κινδύνων πολυειδῶν, τοὺς πίστει ἀνακράζοντας· δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ὡς ἀστὴρ νεόφωτος, λαμπρῶς ἀθλήσας, ἐν ὑστέροις ἔτεσι, τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Χριστοῦ, ἐδείχθης Μάρτυς Νικόλαε· διὸ γεραίρει τὴν θείαν σου ἄθλησιν.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις τοῦ Μετσόβου θεῖος βλαστός· χαίροις ὁ Τρικκάλων, ἀντιλήπτωρ καὶ ἀρωγός· χαίροις ὁ παρέχων, ἰάσεων τὴν χάριν, Νικόλαε τρισμάκαρ τοῖς σοὶ προστρέχουσι.