Ὁ Ἅγιος Ἀχόλιος (ἢ Ἀσχόλιος) ἔζησε καὶ ἔδρασε κατὰ τὰ ἔτη 360 – 383 μ.Χ. Καταγόταν ἀπὸ τὴν Καισάρεια, ἀλλὰ δὲν ἀποκλείεται, σύμφωνα μὲ ἄλλες μαρτυρίες, νὰ καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀχαΐα, ἀφοῦ σὲ αὐτὲς ἀναφέρεται ὡς μοναχὸς στὴν Ἀχαΐα. Ἂν οἱ πληροφορίες αὐτὲς εἶναι ἀκριβεῖς, τότε πρέπει νὰ δεχθοῦμε ὅτι ἤδη τὸν 4^ο αἰώνα μ.Χ. ὁ μοναχισμὸς εἶχε ἐμφανισθεῖ στὴν Πελοπόννησο.

Ἡ ἐκλογὴ τοῦ Ἁγίου ὡς Ἐπισκόπου Θεσσαλονίκης ἔγινε, γιὰ τὴν εἰρήνευση τοῦ λαοῦ τῆς πόλεως καὶ ὁλόκληρης τῆς Μακεδονίας. Ἡ ἐποχὴ ἦταν ταραγμένη ἐξαιτίας τῶν αἱρέσεων. Οἱ Ἀρειανοί, οἱ Πνευματομάχοι, οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Ἀπολλιναρίου καὶ ἄλλοι, μείωναν τὴν ἀγάπη καὶ τὴν πίστη. Ὁ Ἅγιος Ἀχόλιος προτιμοῦσε τοὺς χρόνους τῶν διωγμῶν, γιατί τότε ἔλαμπε ἡ πίστη τῶν Χριστιανῶν, ἐνῶ λυπόταν γιὰ τὴν ὕπαρξη τῶν αἱρέσεων. Γι’ αὐτὸ καὶ ἔτρεφε θαυμασμὸ πρὸς τοὺς Μάρτυρες καὶ πρὸς τὸν στύλο τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸν Μέγα Ἀθανάσιο.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς αἱρέσεις ποὺ δημιουργοῦσαν προβλήματα στὴν αὐτοκρατορία, προβλήματα σοβαρὰ καὶ μάλιστα ὀξύτατα, δημιουργοῦσαν καὶ οἱ ἐπιδρομὲς τῶν βαρβαρικῶν φυλῶν. Οἱ βασιλεῖς Γρατιανὸς καὶ Θεοδόσιος πέτυχαν λαμπρὲς νίκες, ἀφοῦ ἀντιμετώπισαν μὲ ἐπιτυχία, ὁ μὲν πρῶτος τους Ἀλαμανούς, ποὺ παρεῖχαν πράγματα στὴν Γαλλία, ὁ δὲ δεύτερος τοὺς Γότθους καὶ τοὺς Οὕννους. Ἰδιαίτερα ἀναφερόμαστε στοὺς ἀγῶνες κατὰ τῶν Γότθων καὶ Οὕννων, διότι κατὰ τοὺς ἀγῶνες αὐτοὺς διακρίθηκε ὁ Θεοδόσιος. Τὸν βασιλέα Θεοδόσιο τότε παρότρυνε καὶ ἐνίσχυσε ἠθικὰ ὁ Ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης Ἀχόλιος. Οἱ βάρβαροι λαοί, ποὺ λυμαίνονταν τὶς γύρω ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη πόλεις, δὲν μπόρεσαν νὰ διατρυπήσουν μὲ τὶς βολές τους τὸν Ἅγιο Ἀχόλιο.

Ὁ Θεοδόσιος, μετὰ ἀπὸ τὸν θρίαμβό του ἐναντίων «τῶν ἀμφὶ τὸν Ἴστρον βαρβάρων», ἦλθε στὴ Θεσσαλονίκη. Τὸν θριαμβευτὴ αὐτοκράτορα ὑποδέχθηκε ὁ Ἅγιος, τοῦ ὁποίου ἡ ἐπίδραση στὸν βασιλέα γιὰ θέματα ἐκκλησιαστικὰ ἦταν ἀποφασιστική.

Ὁ Θεοδόσιος στὴ Θεσσαλονίκη, τὸ 380 μ.Χ., ἀσθένησε βαριά. Ὁ Ἅγιος Ἀχόλιος «μυσταγωγήσας τὸν Θεοδόσιον» συνετέλεσε στὴν ἐπιβολὴ τῆς Ὀρθοδοξίας σὲ ὁλόκληρη τὴν αὐτοκρατορία. Ὁ αὐτοκράτορας ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὸ δόγμα τῆς Νίκαιας, ὄχι μόνο δήλωσε ἐπίσημα τὴν ἀφοσίωσή του στὸ Σύμβολο τῆς Νίκαιας, ἀλλὰ καὶ ἐξέδωσε τὴν 28^η Φεβρουαρίου τοῦ 380 μ.Χ. τὸ περίφημο διάταγμα τῆς Θεσσαλονίκης. Μὲ τὸ διάταγμα αὐτὸ ὁ Θεοδόσιος καλοῦσε τοὺς αἱρετικοὺς «μὴ μετασχεῖν τῆς Ἀρείου δόξης».

Ὁ Ἅγιος βρισκόταν σὲ ἀλληλογραφία μὲ τὸν Μέγα Βασίλειο, ὁ ὁποῖος γράφοντας πρὸς αὐτὸν τὸν ἀποκαλεῖ φωστήρα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὸν ἐπαινεῖ. Ἔλαβε μέρος στὴν Β’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο καὶ διακρίθηκε γιὰ τὴν ἁγιότητα τοῦ βίου του καὶ τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητά του.
Ὁ Ἅγιος Ἀχόλιος κοιμήθηκε μὲ εἰρήνη μεταξὺ τῶν ἐτῶν 383 καὶ 384 μ.Χ.