Ὁ Ἅγιος Μεγαλομάρτυς Παντελεήμων, ὁ Ἰαματικός, καταγόταν ἀπό τήν Νικομήδεια καί ἄθλησε στά χρόνια τοῦ αὐτοκράτορος Μαξιμιανοῦ (250 – 305 μ.Χ.). Ἦταν υἱός τοῦ πλουσιώτατου εἰδωλολάτρου συγκλητικοῦ Εὐστοργίου καί τῆς εὐσεβέστατης χριστιανῆς Εὐβούλης, ἀπό τήν ὁποία ἔλαβε τόν πρῶτο σπόρο τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Ἀφοῦ παρέμεινε ὀρφανός ἀπό τήν μητέρα στήν παιδική ἡλικία, παραδόθηκε ἀπό τόν πατέρα του στόν Εὐφρόσυνο, ἰδιαίτερο ἰατρό τοῦ αὐτοκράτορος, γιά νά διδαχθεῖ ἀπό αὐτόν τήν ἰατρική ἐπιστήμη. Οἱ πρόοδοι τοῦ Παντελεήμονος ἐξέπλητταν καί τόν ἴδιο τόν διδάσκαλό του, ὁ ὁποῖος μέ χαρά τόν συνέστησε στόν αὐτοκράτορα. Στόν Χριστιανισμό ἑλκύσθηκε ἀπό τόν Ἱερομάρτυρα τῆς Νικομήδειας Ἑρμόλαο († 26 Ἰουλίου), ὁ ὁποῖος τόν βάπτισε. Ἀπό τότε μεταχειριζόταν τήν ἐπιστήμη του ὑπέρ τῶν ἀπόρων, ἰδιαίτερα τῶν ἀσθενῶν, προστρέχοντας μέ προθυμία στίς φτωχικές κατοικίες τους καί παρέχοντας σέ αὐτούς ἐκτός ἀπό τήν θεραπεία καί ὑλική βοήθεια. Ἡ θεία πρόνοια εὐλόγησε πλουσιοπάροχα τήν ἀγαθοεργή δράση τοῦ Παντελεήμονος, ἀφοῦ δώρησε σέ αὐτόν τό χάρισμα τῆς θεραπείας κάθε ἀσθένειας μέ μόνη τήν προσευχή. Ἀφοῦ θεράπευσε τόν τυφλό, τόν ὁποῖο οἱ συγγενεῖς του εἶχαν μεταφέρει στήν οἰκία τοῦ Παντελεήμονος, ἔγινε πρόξενος μεταστροφῆς τοῦ πατέρα του, ὁ ὁποῖος μπροστά στό θαῦμα αὐτοῦ τοῦ υἱοῦ του, ὁμολόγησε τόν Χριστό καί βαπτίσθηκε ἀπό τά χέρια τοῦ Ἁγίου Ἑρμολάου. Ὅμως ὁ Παντελεήμων δέν περιοριζόταν στήν παροχή μόνο ἰατρικῆς περίθαλψης. Εἰσερχόμενος στά σπίτια δίδασκε τό Εὐαγγέλιο καί προσείλκυε στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ τούς εἰδωλολάτρες.

Μετά τόν θάνατο τοῦ πατέρα του ἐλευθέρωσε τούς δούλους του, διαμοίρασε τά ὑπάρχοντά του στούς φτωχούς καί ἀφοσιώθηκε ὁλόψυχα στήν ψυχική καί σωματική θεραπεία τῶν ἀσθενῶν του. Οἱ ἄλλοι ὅμως ἰατροί τῆς πόλεως, φθονώντας τόν Παντελεήμονα, τόν διέβαλαν πρός τόν αὐτοκράτορα ὡς χριστιανό, ἀφοῦ παρουσίασαν ὡς μάρτυρα τόν τυφλό πού θεραπεύτηκε ἀπό αὐτόν. Αὐτός, ἀμέσως μόλις ὁδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ αὐτοκράτορος, ὁμολόγησε ὅτι εἶναι χριστιανός καί ὅτι θεραπεύτηκε μέ τήν χάρη τοῦ Χριστοῦ, καί κάλεσε τόν αὐτοκράτορα νά προσέλθει στήν χριστιανική πίστη. Αὐτό ἐρέθισε τόν Μαξιμιανό καί διέταξε τόν ἀποκεφαλισμό του, τό ἔτος 305 μ.Χ. Τό ἱερό λείψανό του, ἀφοῦ παραλήφθηκε ἀπό τόν Ἅγιο Παντελεήμονα, ἐνταφιάσθηκε εὐλαβικά κοντά στόν πατέρα του.

Τήν ἑπόμενη ἡμέρα ὁ Παντελεήμων κλήθηκε ἀπό τόν αὐτοκράτορα, καί, ἀφοῦ παρουσιάσθηκε μπροστά σέ αὐτόν, ὁμολόγησε ὅτι ἦταν χριστιανός καί ὅτι οἱ θεραπεῖες πού ἐπιτελοῦνταν ἀπό αὐτόν τελοῦνταν στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Σέ πρόσκληση τοῦ αὐτοκράτορος, γιά νά ἀποδείξει ἐνώπιόν του τό ἀληθές τῶν λόγων του, δέχθηκε καί, ἀφοῦ ἐπικαλέσθηκε τό Ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, θεράπευσε τόν παραλυτικό ἐκ γεννετής ἄρρωστο πού τοῦ μετέφεραν. Μπροστά στό θαῦμα αὐτό πολλοί ἀπό τούς παριστάμενους εἰδωλολάτρες μεταστράφηκαν καί ὁμολόγησαν τόν Χριστό. Οἱ φανατικοί ὅμως εἰδωλολάτρες, ἐπειδή ντροπιάσθηκαν, κατηγόρησαν τόν Παντελεήμονα ὅτι τάχα ἐξαπατᾶ τόν λαό, γι’ αὐτό καί ἀξίωσαν ἀπό τόν αὐτοκράτορα τήν σκληρή τιμωρία του. Ὁ Μαξιμιανός συμμορφώθηκε στίς ἀξιώσεις τους καί ὑπέβαλε τόν Παντελεήμονα σέ βασανιστήρια. Σιδερένια νύχια καταξέσχισαν τίς σάρκες του καί ἀναμμένες λαμπάδες κατέκαψαν τίς πληγές του, πλήν ὅμως μέ τίς θερμές δεήσεις πρός τόν Θεό, ἔσβησαν οἱ λαμπάδες καί οἱ πληγές του θεραπεύθηκαν. Τό ἴδιο συνέβη καί ὅταν ὁ Μάρτυρας ἐρρίφθη μέσα σέ λέβητα γεμᾶτο ζέον ὕδωρ. Καί αὐτά τά θηρία, στά ὁποῖα ἐπίσης ρίχθηκε, ξαπλώθηκαν στά πόδια του ἡμερότερα τῶν ἀρνιῶν. Ἐκτός ἑαυτοῦ πλέον ο Μαξιμιανός διέταξε τόν ἀποκεφαλισμό τοῦ Παντελεήμονος.

Τό τίμιο λείψανό του ἐνταφιάσθηκε εὐλαβικά καί ἀργότερα, ἀφοῦ ἀνακομίσθηκε, μεταφέρθηκε στήν Κωνσταντινούπολη.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’.

Ἀθλοφόρε Ἅγιε καί ἰαματικέ Παντελεῆμον, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.

Χάριν ἔνθεον εἰσδεδεγμένος, ῥῶσιν ἄφθονον ἀεί παρέχεις, καί ψυχῶν τε καί σωμάτων τήν ἴασιν, τοῖς τῷ ἁγίῳ ναῷ σου προστρέχουσι, Παντελεῆμον ἐλέους θησαύρισμα. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστὀν τόν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. α’. Αὐτόμελον.

Μιμητής ὑπάρχων τοῦ ἐλεήμονος, καί ἰαμάτων τήν χάριν παρ’ αὐτοῦ κομισάμενος, Ἀθλοφόρε καί Μάρτυς Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, ταῖς εὐχαῖς σου, τάς ψυχικάς ἠμῶν νόσους θεράπευσον, ἀπελαύνων τοῦ ἀεί πολεμίου τά σκάνδαλα, ἐκ τῶν βοώντων ἀπαύστως· Σῶσον ἡμᾶς Κύριε.

Μεγαλυνάριον.

Ρεῖθρα ἰαμάτων ὡς ἐκ πηγῆς, χάριτι θαυμάτων, βλύζει χρήζουσι δωρεάν, ὁ Παντελεήμων, ὁ πάνσοφος ἀκέστωρ· οἱ ῥώσεως διψῶντες, δεῦτε ἀρύσασθε.