Τά Μοναστήρια μας εἶναι πρώτιστα τόπος ἀσκήσεως, προσευχῆς, περισυλλογῆς, πνευματικῆς καταρτίσεως καί τελειότητος. Τό πνεῦμα ξεκάθαρο ἀπό τήν καθημερινή πάλη, τούς θορύβους καί τίς μέριμνες, ἀπαλλαγμένο ἀπό τίς μικρότητες καί ἀδυναμίες ἀνεβαίνει ὅλο καί ψηλότερα στίς κορυφές τῆς ἀρετῆς καί ἁγιότητος.

Ἕνα τέτοιο Μοναστήρι ἦταν παλαιότερα καί εἶναι σήμερα ἡ Παναγία ἡ Κουτσουριώτισσα. Ἅς παρακολουθήσουμε τήν ἱστορική πορεία της. Ἡ Παναγία διάλεξε ἕνα βραχώδη, ἀπόκρημνο λόφο ὕψους 800 περίπου μέτρων ἀπό τήν θάλασσα, πλησίον τοῦ χωριοῦ Ἀμυγδαλιά Δωρίδος, γιά νά κτισθεῖ τό Μοναστήρι της. Πρίν ἀπό τό κτίσιμο τοῦ Μοναστηριοῦ περί τό 1670 μ.Χ., προηγήθηκε ἕνα θαῦμα τῆς Παναγίας μας: Ἡ εὕρεση τῆς Ἁγίας Εἰκόνος της. Τό θαῦμα ξεκίνησε ἀπό τήν Ἱερά Μονή Ταξιαρχῶν Αἰγίου.

Ἕνας Μοναχός τῆς Μονῆς ἔβλεπε ἕνα φῶς ξεχωριστό ἀπό ἄλλα τυχόν φῶτα γιά τήν ζωηράδα καί τήν λαμπρότητά του στήν ἴδια πάντοτε θέση. Ἀσφαλῶς τοῦ γεννήθηκε ἡ ἀπορία καί ἡ περιέργεια τί νά εἶναι τό φῶς αὐτό. Δέν ἄργησε καί πολύ γιά νά λυθεῖ ἡ ἀπορία του. Φαίνεται ὅτι θά ἦταν πρόσωπο φωτισμένο ἀπό τόν Θεό, χαρισματοῦχο.

Εἶδε στό ὄνειρό του τήν Παναγία ἡ ὁποία τοῦ εἶπε περίπου: «Στό σημεῖο ἀκριβῶς πού βλέπεις τό φῶς εἶναι ἡ εἰκόνα μου καί θέλω νά κατοικήσω ἐκεῖ».

Λόγια λίγα σύντομα, ἀλλά ἀποκαλυπτικά, ὅ, τί ἔπρεπε γιά νά ἐνεργήσει ἀμέσως. Ξεκίνησε, πέρασε τόν Κορινθιακό καί μέσω Ἐρατεινῆς ἦλθε στό σημεῖο ὅπου ἔβλεπε τό φῶς. Κατέβηκε στόν ἀπόκρημνο βράχο ὅπου συνάντησε μία σπηλιά καί στήν εἴσοδο τῆς ἕνα δέντρο, ὅπου στό κούφιο κορμό τοῦ βρέθηκε ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας. Λίγο πιό μέσα ἀπό τήν εἴσοδο κτίσθηκε ναΐδριο πού ὑπάρχει καί σήμερα, ὅπου τοποθετήθηκε ἡ Ἁγία καί Θαυματουργός Εἰκόνα.

Τό θαῦμα ἔγινε γνωστό καί ἄρχισαν νά ἔρχονται πολλοί προσκυνητές. Ἀπό τότε πῆρε τό ὄνομα: «Παναγία ἡ Κοτσουριώτισσα», ἀπό τό κούτσουρο-κοῖλο δέντρο πού βρέθηκε ἡ εἰκόνα.

Γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν πιστῶν ἀργότερα στήν κορυφή τοῦ λόφου κτίστηκε Ναός περί τό 1670 μ.Χ. μέ κελλιά γύρω. Φαίνεται ὅτι ἀργότερα ἐπανδρώθηκε ἡ Ἱερά Μονή καί εἶχε ἱκανοποιητική πρόοδο μέχρι τό 1825 μ.Χ. ποῦ κατεστράφη ἀπό τούς Τούρκους καί τό 1835 μ.Χ. ἀνοικοδομήθηκε μέ τά πέριξ κελλιά. Προσέφερε μεγάλες ὑπηρεσίες στούς πέριξ κατοίκους πού κατά περιόδους κυνηγημένοι ἀπό τούς Τουρκαλβανούς κατέφευγαν στό Μοναστήρι γιά προστασία. Ὁ Ναός καί τά κελλιά ἐπέστησαν ἐκτεταμένες ζημιές ἀπό τόν σεισμό στίς 15ης Ἰουνίου 1995 μ.Χ. καί μέ τήν ἄοκνη προσπάθεια μιᾶς νέας ἀδελφότητος καί τό ἐνδιαφέρον τοῦ Μητροπολίτου κ.κ. Ἀθηναγόρα ἀνεγείρεται νέος περικαλλής Ναός (Καθολικό) στό ἴδιο μέρος.

Ἅς δοξάζουμε τόν Θεό γιά τό ταπεινό τοῦτο Μοναστήρι καί ἄς τό ἀναδεικνύει τόπο προσευχῆς καί σωτηρίας ψυχῶν.

Ἡ Παναγία ἡ Κουτσουριώτισα πανηγυρίζει ἐπίσης καί στις 23 Αὐγούστου, τήν 2η μέρα τοῦ Πάσχα καί τήν 2η Κυριακή του Ἰουνίου.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὴν σεπτήν Σου Εἰκόνα Κουτσουριώτισσα Δέσποινα, ὡς ἁγίασμα θεῖον εὐλαβῶς ἐδεξάμεθα, καὶ πᾶσα ἡ Φωκὶς τῇ Σῇ Μονῇ, προστρέχει καὶ λαμβάνει ἐξ αὐτῆς, τὰς αἰτήσεις τῇ θερμῇ Σου ἐπισκοπῇ, Παρθένε ἀνακράζοντες· δόξα τῇ Σῇ χρηστότητα Ἁγνή, δόξα τοῖς θαυμασίοις Σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς Σου ἀρωγῇ Πανύμνητε.